OZGURLUK ISTERUK (!)
Evvelki gun "International Herald Tribune" gazetesini okuyordum. Chavez ile ilgili bir haber dikkatimi cekti. Biliyorsunuz, Birlesmis Milletler toplantisinda Chavez, Bush icin "seytan" demisti. Ardindan, New York'daki bir kilisede yine Bush icin "alkolik ve hasta bir adam" demisti. Haberde, Chavez'in bu konusmalarinin Amerika'ya petrol satan Venezuella petrol sirketi "Citgo Petroleum"un satislari uzerindeki tesirlerinden bahsediliyordu. Haberden ilginc oldugunu dusundugum birkac alinti yapalim:
"Analysts say they do not expect anti-Chavez sentiment to have a lasting impact on Citgo's bottom line, since gasoline consumers typically put price above principle and face a difficult task choosing a gas brand that does not have political or ethical baggage."
Ilginc, degil mi? Kimse ilkeler ile ilgilenmiyor, onemli olan fiyat. Bir tane daha:
"In the long run, analysts say Citgo is unlikely to suffer significant economic harm, given the failure of past oil company boycotts like the anti-Exxon campaign after the tanker Exxon Valdez spilled oil along Alaska's coast in 1989.
" 'Unless the refineries participate in a Citgo boycott, it would be hard to hit them,' said Noel Maurer, a Harvard Business School assistant professor."
Oil Price Information Service yoneticisi Tom Kloza soyle demis:
"Most people are going to make decision on where they pull in to fill up their tanks based on price and convenience. There aren't going to be a lot of folks who say ' I'm not going to buy there because Hugo Chavez is going to benefit if I buy from Citgo.' "
Bu durumdan hosnut olmayanlara bir neden olarak belki asagidaki alinti gosterilebilir. Isin matrak tarafi, alinti, Hayek'in bilgi ile ilgili vasat teorisini bir parca dogrular gibi gozukuyor - ama onun boyle bir durum karsisinda hic de memnun olmayacagi bir sekilde!
"And price usually wins out over principles in the petroleum market, where oil companies have an incentive to sell as much gasoline as possible through their own branded stations, rather than through oil retailers' outlets. Companies' ties with goverments of varying stripes around the world make it difficult for consumers to buy any brand of gasoline free of anxiety about whether they are doing the right thing. Further complicating the issue is many-layered global oil refining and distribution system that makes it difficult to track the product's path from below the ground to the pump."
En guzelini de Citgo petrol istasyonu sahibi Joan Bryant-Deschenes soylemis:
"Are we worse buying gas from a socialist dictator who's actually been elected twice, or are we better off sending our money to the Middle East?"
Benim bildigim, piyasa ekonomisinde boyle ozgurluk ve liberalizm karsiti diktator adamlara yasam hakki taninmaz. Normalde, Chavez Bush'a laf ederken, Amerikalilar'in Venezuella petrol sirketinden petrol almayip, piyasa dinamikleri uyarinca bu sirketi piyasa disi birakmalari ve bu sayede "sosyalist diktator" Chavez'i cezalandirmalari gerekirdi. Ama adamlar hala petrol almaya devam ediyorlar. Acaba Amerika'da serbest piyasa ekonomisi ya da liberalizm yok mu? Yoksa piyasa ekonomisi bizim bildigimiz sekilde islemiyor mu? Nerede ozgurluk ve haklar?
3 comments:
Bliyaal,
"Benim bildigim, piyasa ekonomisinde boyle ozgurluk ve liberalizm karsiti diktator adamlara yasam hakki taninmaz. Normalde, Chavez Bush'a laf ederken, Amerikalilar'in Venezuella petrol sirketinden petrol almayip, piyasa dinamikleri uyarinca bu sirketi piyasa disi birakmalari ve bu sayede "sosyalist diktator" Chavez'i cezalandirmalari gerekirdi. Ama adamlar hala petrol almaya devam ediyorlar. Acaba Amerika'da serbest piyasa ekonomisi ya da liberalizm yok mu? Yoksa piyasa ekonomisi bizim bildigimiz sekilde islemiyor mu? Nerede ozgurluk ve haklar?
Umarım ekonomi okumuyorsundur, hocaların bu yazıyı fark edip, hem de "benim bildiğim" dediğin için dersten geçmene engel olabilirler. Piyasa ekonomisi varsa orada bireyler kendi menfaatlerine uygun olanı özgürce alırlar. Dolayısıyla Amerikalılar Chavez Bush'a laf ettiğinde onun petrolünü alabilirler de almayabilirler de. Piyasada aptallar kolaylıkla elimine edileceğinden ve muhtemelen ABD tüketicisi ortalama diğer insanlar gibi karar verdiğinden cebini düşünerek benzin almaktadır.
Yani sizin serbest piyasa olmadığını zannettiğiniz şey aslında düpedüz serbest piyasanın işlemesine bir örnektir. "Özgürlük ve hak" da böylece "istediğin benzini almaktan" ibarettir.
Sosyalist diktatör Chavez kendi ülkesindeki insanları bu kafayla yakında sefil edeceğinden cezasını da -eğer isterlerse- halkı verecektir. Yok "biz seçtik, sonuçlarına da katlanacağız" derlerse, ki herhalde kısa vadede öyle diyeceklerdir, bizi ırgalayan bir durum yoktur. Örnek aldıkları mutlu ve müreffeh iki sosyalist ülke Kübave Kuzey Kore'ye bakarsak bu işin daha uzun süreceğini de tahmin edebiliriz.
Üstelik "Ilginc, degil mi? Kimse ilkeler ile ilgilenmiyor, onemli olan fiyat" da demişsin. Piyasa ekonomisini tek cümleyle tanımla deseler herhalde bundan iyisini bulamazdık. Anlamı meçhul, herkese göre değişebilecek bir "ilke" yerine fiyatlara bakarak iş yapmak.
FST, İzlenimler
benim "ilkeler ile ilgilenmemekten" kastettigim seyi soyle aciklamaya calisayim:
samimi bir liberal sosyalist bir ulkedeki diktatoru onaylamaz. ama, eger bu ulkenin firmasi, bu liberalin arabasi icin satin aldigi benzini diger firmalara gore daha ucuza satiyorsa, bizim liberalimiz bu firmanin benzini mi, yoksa kapitalistliginden kusku duymadigi firmalarin daha pahaliya sattiklari benzini mi satin alir? eger sosyalistin benzinini alirsa, piyasa kurallari uyarinca akilci davranmasina ragmen, onaylamadigi bir rejime dolayli yoldan destek vermis olacaktir. eger kapitalistin benzinini alirsa, ilkelerine bagli kalmis olacak, ama sadece kendisini zarara ugratmis olacaktir. burada bir catisma oldugunu goruyorsunuz. zaten haberdeki olay da benim bu bahsettigim ornek ile ilgiliydi.
haberde soyle bir cumle var: " ... gasoline consumers typically put price above principle and face a difficult task choosing a gas brand that does not have political or ethical baggage."
ve bir tane daha: " ... price usually wins out over principles in the petroleum market"
istediginiz kisiden benzin almak, piyasanin tanidigi ozgurlukler dahilinde bir hak ise, o zaman burada bir catisma var. zira, haberdeki olayi da dikkate alirsak, ilkeler ve piyasadaki akilci davranis birbirleri ile uyusmuyor. demek ki, fiyat soz konusu oldugunda bireyler rahatlikla savunduklari ilkelerden vazgecebiliyorlar. fiyat-maliyet herseyin onune geciyor. o zaman piyasa ekonomisinde ozgurlukcu herhangi bir unsurdan bahsetmek yanlis olur. ustelik, piyasa ekonomisi savunucularinin sosyalistlere piyasa ekonomisinden hareketle karsi cikmasinin bir anlami kalmaz. ozgukten kastedilen sadece secim ozgurlugu ise, bunun cok basit bir sey oldugunu soylemeliyim. bur tur durumlarda secim ozgurlugune sahip olmak bir anlam tasimiyor.
son olarak - maalesef, iktisat okuyorum. daha da kotusu, doktora yapiyorum.
"... maalesef, iktisat okuyorum. daha da kotusu, doktora yapiyorum."
Eyvah, baltayı taşa mı vurdum diyeyim :)
Bir de tavsiyede bulunayım, eğer blog işinde devam edecekseniz, daha yolun başında wordpress'e geçmenizi öneririm. Yazılarınızı kategorilere ayırıp yapılan yorumları görebilirsiniz mesela. Buradaki yazılarınızı da otomatik olarak wordpress kendisine kopyalar.
Selamlar.
FST
Post a Comment